کویر پلوند که به‌عنوان منطقه حفاظت‌شده‌ی مظفری نیز شناخته می‌شود، از جاذبه‌های گردشگری استان خراسان جنوبی در شهرستان فردوس است. این منطقه به‌دلیل داشتن توپوگرافی کویری و کوهستانی، شرایط مناسبی برای حضور گونههای مختلف حیات وحش از جمله گور خر ایرانی دارد. باباشبنم شما را به گردش در کویر پلوند دعوت می‌کند؛ با ما همراه باشید.
فهرست مطالب
کویر پلوند کجاست؟
کویر پلوند که با نام‌های کویر مظفری یا فردوس نیز شناخته می‌شود، از جاهای دیدنی فردوس به شمار می‌رود و در استان خراسان جنوبی و ۴۰ کیلومتری شمال غرب شهرستان فردوس، در حاشیه‌ی روستای چاه پلوند قرار دارد. روستاهای کجه و چاهنو در شمال این کویر قرار دارد و از غرب به کال نمک، از شرق به روستاهای ابراهیم آباد و طاهر آباد و از جنوب به پناهگاه حیات وحش رباط شور محدود می‌شود.
پلوند، کویر زیبایی‌ها
کویر مظفری با مساحت ۹۲,۸۰۸ هکتار در سال ۱۳۸۶ به‌عنوان منطقه‌ی حفاظت شده‌ی فردوس شناخته شد. از ویژگی‌های این منطقه، تلاقی کویر و بیابان با ارتفاعات و کوهستان است که چشم‌اندازی زیبا و دیدنی را ایجاد می‌کند. تپه‌ماهورهای ماسه‌ای، دق‌ها و کفه‌های نمکی و نواحی کویری، در کنار نواحی کوهستانی، تپه‌ای ماسه‌ای به‌شکل دم یوز پلنگ و کوه ریگ‌های تماشایی، از ویژگی خاص این منطقه هستند.
ریگ دم یوز
ریگ دم یوز، تپه‌ای ماسه‌ای شبیه به یوزپلنگی است که در دل کویر خوابیده و سر در گریبان کوهستان فرو برده است. در قسمت شرقی این ریگ و در انتهای آن برای تثبیت تپه، سدهای خاکی ایجاد کرده‌اند.
در نزدیکی این ریگ و در جاهایی که سطوح پست و گلی در قالب دق وجود دارد، آب‌انبارهایی به چشم می‌خورد که در گذشته مورد استفاده مسافران و کاروان‌های تجاری تشنه و خسته از راه و سفر بود.
سنگ سوراخ و غار سنگ سوراخ
یکی دیگر از دیدنی‌های طبیعی و از پدیده‌های زمین‌شناسی کویر پلوند، سنگ سوراخ نام دارد. سنگ سوراخ، یک حفره در بالای کوه است که در اثر فرسایش آبی در سنگ‌های آهکی ایجاد شده است. این حفره‌ی سنگی با قطر ۲۰ متر، منظره‌ی زیبایی در دل کویر ایجاد کرده و از بالای آن چشم‌انداز کویر، تماشایی است.
سنگ سوراخ را می‌توانید در مسیر کویر پلوند و ریگ یوز و در ۵۰۰ متری جاده‌ی قدیم ابراهیم آباد به روستاهای کجه و چاه نو ببینید. در نزدیکی سنگ سوراخ، غار آبی نیز وجود دارد که می‌توانید تجربه‌ای متفاوت از غارنوردی در دل کویر را داشته باشید.
حیات در پلوند
کویر انتهای زمین است، پایان سرزمین حیات است… در کویر پلوند نیز مانند همه‌جای دنیا حیات و زندگی وجود دارد. وجود گونههای مختلف جانوری از جمله جبیر (آهوی بومی ایران) و گور ایرانی، پلوند را به یکی از مناطق مناسب جهت مشاهده حیات وحش تبدیل کرده‌اند.
گونههای گیاهی منطقه شامل بنه، کسور، اسکنبیل، گز، تاغ، قیچ، بادام کوهی، زرشک وحشی، درمنه، آنغوزه، زیره سیاه، گیاهان علفی، گل بوماداران، آویشن، لاله قرمز، خارشت، افدرا و برخی از گیاهان خانواده کاسنی است. علاوه بر این، انجیر وحشی، بارهنگ، ترنجبین، کاروان کش و خارشت نیز در پلوند یافت می‌شود.
گونههای جانوری منطقه مظفری نیز از تنوع خوبی برخوردار هستند و شامل قوچ و میش، کل و بز، گرگ، آهو، گربه شنی، کاراکال، روباه، شغال، تشی و بیش از ۳۳ گونه از خزندگان مانند انواع آگاما‌ها، مارهای سمی و لاکپشت‌های زمینی، بزمچه و… می‌شوند.
کرکس کوچک مصری، از جمله پرندگانی است که در این منطقه تولیدمثل و زندگی می‌کند. زاغ بوری یا زاغ کویر که پرنده‌ی بومی و انحصاری ایران است، شاهین، کبک، تیهو، انواع باقرقره، کبوتر چاهی، غراب، کمرکولی، انواع چک چک، هوبره، شاهین، عقاب طلایی، دلیجه، قرقی و انواع گنجشک، از دیگر پرندگان کویر پلوند هستند.
پلوند و گور خر ایرانی
گورخر ایرانی یا گور ایرانی، یکی از گونههای جانوری در معرض انقراض شدید است که به‌عنوان یکی از شش گونه‌ی گور آسیایی، در مناطق بیابانی و تپه‌ماهورها زندگی می‌کند. رنگ این حیوان زرد مایل به نارنجی و زیر شکم، پهلوها و دُم آن گاهی اوقات سفید رنگ است؛ یال سیاه و نوار قهوه‌ای تیره رنگی در پشت گور ایرانی دیده می‌شود که تا دُم ادامه دارد. در ایران این‌گونه تنها در منطقه بهرام گور نیریز فارس و پارک ملی توران سمنان و منطقه حفاظت شده‌ی کالمند در استان یزد مشاهده می‌شود. با توجه به اینکه گور ایرانی در گذشته در منطقه مظفری نیز زندگی می‌کرده، از سال ۱۳۸۶ طرح احیای این حیوان در این کویر شروع شده است.
تفریح در پلوند
گردشگرانی که پلوند را به‌عنوان مقصد سفر خود انتخاب می‌کنند، می‌توانند با تفریح‌های مختلف، تجربه‌ای خاطره‌انگیز از این کویر زیبا برای خود رقم بزنند که در ادامه به آن‌ها اشاره خواهیم کرد.
- تماشای حیات وحش: پیوند کویر و کوهستان در پلوند و وجود منطقه حفاظت شده محیط‌زیست با گونههای نادر حیات وحش، پلوند را به یکی از مناطق مهم برای تماشای حیات وحش و پرنده‌نگری برای علاقه‌مندان تبدیل کرده است.
- شترسواری: با توجه به پرورش شترهای وحشی و اهلی در این منطقه، امکان شترسواری نیز وجود دارد.
- آسمان شب کویر: آسمان صاف و زلال شب کویر، بهترین مکان برای مشاهده و رصد ستارگان است. پس حتماً شب را در کویر اقامت داشته باشید تا بتوانید زیبایی آسمان کویر را در شب تماشا کنید.
- پیاده‌روی: یکی از لذت‌بخش‌ترین کارهایی که در کویر می‌توان انجام داد، راه رفتن روی شن‌های نرم و گرم کویر و تپه‌های ماسه‌ای یا برخان‌ها است.
- آفرود، موتور چهارچرخ، سافاری، زیپ لاین از دیگر تفریح‌های کویر پلوند است که طرف‌داران زیادی دارد.
- و…
چه زمانی به کویر پلوند برویم؟
بهترین زمان برای کویرگردی و کویرنوردی، فصل‌های پاییز، زمستان و ابتدای بهار است. پیشنهاد می‌کنیم کویر پلوند را در این فصول، به‌ویژه پاییز و بهار، ببینید.
شب کجا اقامت کنیم؟
در نزدیکی کویر پلوند، روستایی به همین نام قرار دارد که دارای اقامتگاه بوم‌گردی با معماری کویری است. می‌توانید بعد از کویرگردی در یک روز بی‌نظیر، شب را در این مکان یا به‌صورت کمپ در کویر اقامت داشته باشید تا بتوانید شب‌های پرستاره و نورانی آسمان کویر را نیز تجربه کنید و از آرامش و سکوت آن لذت ببرید.
چطور به کویر پلوند برویم؟
برای دسترسی به این کویر باید از شهر فردوس به‌سمت روستاهای ابراهیم‌آباد و طاهرآباد بروید و سپس از یکی از مسیرهای کجه یا سنگ سوراخ، راهی پلوند شوید.
احترام به کویر
اثری از خود در کویر باقی نگذارید… بیابان‌ها و کویرها، دنیایی بکر و دست‌نخورده هستند. مراقب آرامش، سکوت و پاکی این خطه از زبیایی‌های ایران باشیم. متأسفانه کویر پلوند نیز مانند سایر مناطق طبیعی ایران در معرض خطر قرار دارد، برخی از مواردی که این کویر را تهدید می‌کنند، عبارت‌اند از:
- خشک‌سالی‌ها و کمبود نزولات آسمانی
- تخریب زیستگاه بر اثر پیشروی شن‌های روان
- خطرهای ناشی از حضور گردشگران
- کمبود پاسگاه محیط‌بانی، تجهیزات، نیروی انسانی و استاندارد نبودن وضعیت حفاظتی مناطق
درخت خیال کویر…
اما آنچه در کویر زیبا می‌روید، خیال است. این تنها درختی است که در کویر خوب زندگی می‌کند، می‌بالد و گل می‌افشاند و گل‌های خیال، گل‌هایی همچون قاصدک، آبی و سبز و کبود و عسلی… هریک به رنگ آفریدگارش، به رنگ انسان خیال‌پرداز و نیز به رنگ آنچه قاصدک به‌سویش پر می‌کشد و به رویش می‌نشیند…
«دکتر شریعتی»